Skilnad mellom versjonar av «Minyán»
| Line 1: | Line 1: | ||
<onlyinclude>I vanleg [[rabbinsk jødedom]] er ein '''[[ | <onlyinclude>I vanleg [[rabbinsk jødedom]] er ein '''[[minyán]]''' ([[hebr.]] {{he|מִנְיָן}} eller {{he|מִנְיָין}} [minjān]) eit uttrykk for ei samling av minst ti [[jødar]] over [[bené miṣvá]]-alder samla i eitt rom (f.eks. i [[esnoga]]en) eller i ei gruppe utandørs. I [[Israel]] fram mot [[korsfarartida]] var skikken å rekne sju som minyán ifølgje [[Massékhet Soferím 10|Massekhet Soferím]]. </onlyinclude> | ||
<onlyinclude>Visse [[jødedommen|jødiske]] rituelle handlingar kan berre utførast i | <onlyinclude>Visse [[jødedommen|jødiske]] rituelle handlingar kan berre utførast i minyán — slik som resitering av [[Kaddísj]] og [[Barekhú]] i gudstenesta og inkludering av «Elohénu» i innleiinga til [[Birkat hammazón]]. </onlyinclude> Det følgjande er eit oversyn over slike handlingar: | ||
* [[Barekhú]] | * [[Barekhú]] | ||
| Line 16: | Line 16: | ||
* [[Martyrium]] ([[massékhet Sanhedrín|Sanhedrín]] 74a; basert på 3Mos 22:32) | * [[Martyrium]] ([[massékhet Sanhedrín|Sanhedrín]] 74a; basert på 3Mos 22:32) | ||
== Kvinner og | == Kvinner og minyán == | ||
<onlyinclude>Historisk sett har synet på inkludering av kvinner variert. </onlyinclude> I vår tids [[ortodoks jødedom|ortodokse jødedom]], særleg blant [[asjkenazím]], er det vanlegast at ein berre tel menn og gutar over tretten år i | <onlyinclude>Historisk sett har synet på inkludering av kvinner variert. </onlyinclude> I vår tids [[ortodoks jødedom|ortodokse jødedom]], særleg blant [[asjkenazím]], er det vanlegast at ein berre tel menn og gutar over tretten år i minyán i alle samanhengar. I [[rekonstruksjonistisk jødedom]] og [[progressiv jødedom]], og delvis òg i [[masorti jødedom]], er den stadig meir utbreidde skikken sidan midten av [[1900-talet]] at både kvinner og menn blir telt med i minyánen. Sidan [[1980-åra]] har dét vore det vanlegaste i [[masorti jødedom]] òg. | ||
== Andre tydingar == | == Andre tydingar == | ||
Ordet | Ordet minyán blir òg ofte bruka om ei gruppe som ofte kjem saman for å halde gudstenester. I ein esnoga og/eller ei jødisk menigheit kan det vera fleire slike minyaním. I ein del esnogas har ein separate [[asjkenazisk jødedom|asjkenaziske]] og [[sefardisk jødedom|sefardiske]] minyaním, separate [[ortodoks jødedom|ortodokse]] og [[masorti jødedom|masorti]] minyaním eller liknande. Når ei slik gruppering driv fleire felleshandlingar enn berre gudstenester, blir dei gjerne organisert som ein [[ḥaburá]]. | ||
{{Q}} | {{Q}} | ||
[[kategori:halakhá|Minjan]] | [[kategori:halakhá|Minjan]] | ||
[[kategori:esnogas|Minjan]] | [[kategori:esnogas|Minjan]] | ||
Versjonen frå 7. august 2022 kl. 03:08
I vanleg rabbinsk jødedom er ein minyán (hebr. מִנְיָן eller מִנְיָין [minjān]) eit uttrykk for ei samling av minst ti jødar over bené miṣvá-alder samla i eitt rom (f.eks. i esnogaen) eller i ei gruppe utandørs. I Israel fram mot korsfarartida var skikken å rekne sju som minyán ifølgje Massekhet Soferím.
Visse jødiske rituelle handlingar kan berre utførast i minyán — slik som resitering av Kaddísj og Barekhú i gudstenesta og inkludering av «Elohénu» i innleiinga til Birkat hammazón. Det følgjande er eit oversyn over slike handlingar:
- Barekhú
- Kaddísj
- Repetisjon/høgtlesing av ngamidáen med Kedusjá
- Birkàt kóhaním
- Kirjàt Torá (offentleg lesing av vekeavsnittet av Toráen (Mosebøkene))
- Kirjàt haftará (offentleg lesing av vekeavsnittet av Nebiím (Profetane))
- Kirjàt megillàt Estér (offentleg lesing av Estérs bok på purím)
- Sjébang berakhót lenisuín (resitasjon av dei fem bryllaupssigningane)
- Zimmún besjém (inkludere “Adonái” i innleiinga til Birkàt hammazón)
- Birkàt haggomél (takkseiing etter sjukdom og andre risikable situasjonar) (Berakhót 54b; basert på Davidssalme 107, v. 32)
- Kirjàt megillàt Estér utom purím når formålet er å gjera kjent purím-underet. (Megillá 5a)
- Martyrium (Sanhedrín 74a; basert på 3Mos 22:32)
Kvinner og minyán
Historisk sett har synet på inkludering av kvinner variert. I vår tids ortodokse jødedom, særleg blant asjkenazím, er det vanlegast at ein berre tel menn og gutar over tretten år i minyán i alle samanhengar. I rekonstruksjonistisk jødedom og progressiv jødedom, og delvis òg i masorti jødedom, er den stadig meir utbreidde skikken sidan midten av 1900-talet at både kvinner og menn blir telt med i minyánen. Sidan 1980-åra har dét vore det vanlegaste i masorti jødedom òg.
Andre tydingar
Ordet minyán blir òg ofte bruka om ei gruppe som ofte kjem saman for å halde gudstenester. I ein esnoga og/eller ei jødisk menigheit kan det vera fleire slike minyaním. I ein del esnogas har ein separate asjkenaziske og sefardiske minyaním, separate ortodokse og masorti minyaním eller liknande. Når ei slik gruppering driv fleire felleshandlingar enn berre gudstenester, blir dei gjerne organisert som ein ḥaburá.
