Haggadá - Urḥáṣ-Karpás-Jáḥaṣ
Urḥáṣ
Vi heller vatn over begge hendene frå handledda til fingerspissane — Først to gonger over høgrehanda, deretter to gonger over venstrehanda. Vi seier ikkje berakháen her. Tørk hendene.
Karpás
Leiaren dyppar ein bit karpás (apyo/selleri etter sefardisk tradisjon) i eddik (eldre skikk: ḥaróset) og seier berakháen over grønsaker:
בָּרוּךְ אַתָּה יי אֱלהֵֽינוּ מֶֽלֶךְ הָֽעוֹלָם בּוֹרֵא פְּרִי הָֽאֲדָמָה׃
|
Signa er Du, ADONÁI, vår Elohím, herskar over universet, skapar av frukta frå jorda. |
Barúkh attá ADONÁI, Elohénu mélekh hángolám, boré perí háadamá. |
Bendito tu .A. nuestro Dio Rey del mundo, crian fruto de la tierra. |
|
Leiaren et sin bit, og deler deretter ut til de andre. | ||
Jáḥaṣ
Leiaren tek dei tre maṣṣót og deler den midterste maṣṣáen på midten. Den største biten blir lagt tilbake mellom dei to heile maṣṣót, og den andre blir lagt til sides som afikomín (òg kalla afikómen); — blant portugisarjødar legg ein afikomínen under duken eller inni ein serviett.
Det er ulike skikkar for kva ein gjer med afikomínen:
- Sefardím: Amsterdam 5394 (1633–34): Ein legg afikomínen under duken. Balkan og Marokko: Leiaren legg afikomínen i ein serviett og går ut av rommet. Når han kjem inn att, har han teke på seg eit belte kring livet (berre på Balkan), han har ein stav i eine handa og «sekken» (servietten) med afikómenen over skuldra. Det blir så eit «miniskodespel» om utgangen av Egypt. Ei miniutgåve av dette finst blant syriske jødar òg.
- Asjkenazím: Afikomínen blir ofte «stolen» av nokon av borna og gjømt på ein hemmeleg stad. Når ein seinare treng afikomínen, må leiaren forhandle med den som har gjømt afikomínen, og gjerne lova bort ei gåve eller liknande. Denne skikken har tradisjonelt vore lite bruka blant sefardím, men har i seinare år vorte teken i bruk blant portugisarjødar i Nord-Amerika.
Vi opnar døra
Mange sefardím opnar døra her. Korfor? Fordi det står i Talmúd: “Føre han begynte noko måltid, bruka rab Huna frå Babylon å opne døra og seie: ‘Lat alle i nød komma og eta!’” (Talmúd bablí, Massékhet Tanganít 20b; sitert etter Zion 1997, s. 38.)
Há laḥmá nganjá — Dette er fattigdomsbrødet
|
הָא לַחְמָא עַנְיָא דִּי אֲכָלוּ אַבְהָתָנָא בְּאַרְעָא דְמִצְרַיִם׃ כָּל דִּכְפִין יֵיתֵי וְיֵכוּל כָּל מַאן דִּצְרִךְ יֵיתֵי וְיִפְסָח הַשַּׁתָּא הָכָא לְשָׁנָה הַבָּאָה בְּאַרְעָא דְיִשְׂרָאֵל הַשַּׁתָּא הָכָא עַבְדֵּי לְשָׁנָה הַבָּאָה בְּאַרְעָא דְיִשְׂרָאֵל בְּנֵי חוֹרִין׃ | ||
|
Dette er fattigdomsbrødet dei åt, foreldra våre i landet Egypt. Alle som svelt: Kom og et! Alle som er i nød: Kom og feir pesaḥ! I år, her; året som kjem, i landet Israel; I år, her, er vi slavar; året som kjem, i landet Israel, frie menneske. |
Há laḥmá nganjá di akhalú ab’hátaná bearngá deMiṣrájim. Kál dikhfín jeté vejekhúl, Kál man diṣríkh jeté vejifsáḥ; ha sjattá hakhá — lesjaná habbaá bearngá deJisraél; Ha sjattá hakhá ngabdé — lesjaná habbaá bearngá deJisraél bené ḥorín! |
Este (es) el pan de aflicion que comieron nuestros padres en tierra de Egypto, todo el que tuviere hambre, venga y coma, todo el que tuviere de menester, venga y pascue. Este año aqui, el año el venidero en tierra de Israel. Este año aqui siervos, el año el venidero en tierra de Israel hijos horros. |
2. vinbegeret
Fyll opp begra med kasjér vin eller druejus for andre gong. (Men ikkje drikk enno.)
Ma nisjtanná halláila hazzé — Kor denna natta skil seg ut
|
מָה נִשְׁתַּנָּה הַלַּיְלָה הַזֶּה מִכָּל הַלֵּילוֹת׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אֵין אָנוּ מְטַבְּלִין אֲפִילוּ פַּעַם אַחַת וְהַלַּיְלָה הַזֶּה שְׁתֵּי פְּעָמִים׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אָנוּ אוֹכְלִין חָמֵץ אוֹ מַצָּה וְהַלַּיְלָה הַזֶּה כֻּלּוֹ מַצָּה׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אָנוּ אוֹכְלִין שְׁאָר יְרָקוֹת וְהַלַּיְלָה הַזֶּה מָרוֹר׃ שֶׁבְּכָל הַלֵּילוֹת אָנוּ אוֹכְלִין וְשׁוֹתִין בֵּין יוֹשְׁבִין וּבֵין מְסֻבִּין וְהַלַּיְלָה הַזֶּה כֻּלָּנוּ מְסֻבִּין׃ | ||
|
Kor denna natta skil seg ut frå alle andre netter! (1) For alle andre netter dyppar vi ikkje (grønsakene) ein einaste gong; og denne natta to gonger. (2) For alle andre netter et vi ḥaméṣ eller maṣṣá; og denne natta berre maṣṣá. (3) For alle andre netter et vi alle andre grønsaker; og denne natta bitre grønsaker. (4) For alle andre netter et vi og drikk vi sittande eller lenande; denne natta lenar vi oss alle. |
Má nisjtanná halláila hazzé mikkòl-hallelót! (1) Sjebbekhòl-hallelót én ánu metabbelín afílu pàngam aḥát, vehalláila hazzé sjté pengamím. (2) Sjebbekhòl-hallelót ánu okhelín ḥaméṣ o maṣṣá, vehalláila hazzé kulló maṣṣá. (3) Sjebbekhòl-hallelót ánu okhelín sjeàr jerakót, vehalláila hazzé marór. (4) Sjebbekhòl-hallelót ánu okhelín vesjotín bén josjebín ubén mesubbín, vehalláila hazzé kullánu mesubbín. |
Quanto fue demudada la noche esta mas que todas las noches? (1) Que en todas las noches, no nos mojantes ni una vez, y la noche esta dos vezes? (2) Que en todas las noches, nos comientes leudo, o cenceña, y la noche esta toda la centeña? (3) Que en todas las noches, nos comientes resto de verduras, y la noche esta amargura? (4) Que en todas las noches, nos comientes y bevientes, quier assentados y quier rescobdados, y la noche esta todos nos rescobdados? |
