Matvarer for pesaḥ

Pesaḥ

Bedikàt ḥaméṣ Førebuing til Haggadáen Haggadá: Kaddésj urḥáṣ karpás jáḥaṣ. Maggíd ráḥaṣ    moṣí maṣṣá. Marór korékh, sjulḥán ʕorékh. Ṣafún barékh,    hallél nirṣá Songar: Ki lo naé · Mi eḥád yodéaʕ · Addír Hu Ḥad gadyá · Mossé salió de Miṣráyim · Mossé, Mossé · Bendigamos · Quien supiese Mat: matforskrifter · matvarer karpás · maṣṣót · zeróaʕ · beṣá · marór · ḥaróset rosinvin · mina de maṣṣá · kodrero al horno

Glutenfrie matvarer som riskaker, potetmjøl, sertifisert glutenfrie ris- og mais-lasagneplater, sertifisert glutenfrie havregryn, rismjøl og sertifisert glutenfrie risfettuccini kan brukast under pesaḥ etter sefardisk halakhá.

Foto:Olve Utne

Kva matvarer som er tillatne under pesaḥ (jødisk påske) varierer ein del mellom ulike jødiske grupper. Det grunnleggande trekket som er felles for alle er at all ḥaméṣ — det vil seie syrna eller gjæra mat av dei fem kornslaga (kveite, spelt, vanleg bygg, toradsbygg og rug — er forboden både å eiga og å eta alle de sju eller åtte dagane pesaḥ varer.

Dei fleste tradisjonelle asjkenazím, og i seinare hundreår ein del europeiske sefardím òg, avstår frå å eta kitniyyót (belgvekstar, særleg i tørka tilstand) under pesaḥ på grunn av at mjøl frå desse belgvekstane (slik som ertermjøl) kan komma til å bli forveksla med mjøl frå dei fem kornslaga. Merk likevel at kitniyyót ikkje i seg sjølv er ḥaméṣ; det er ikkje noko forbod mot å eiga kitniyyót under pesaḥ, og det er ifølgje Morám (Rema) tillate for alle å eta ein matrett der ein ikkje enkelt kan skilje ut kitniyyót, så lenge dei er batél barób — det vil seie at under halvparten av retten (f.eks. 49 %) er kitniyyót.

Meiningane om ris er delte. Dei fleste sefardím et ris under pesaḥ, men asjkenazím reknar ris til kitniyyót, som dei avstår frå å eta.

Frukt og grønt

JA:

• Alle friske og tørka frukter og grønsaker utan tilsetningsstoff.

Egg, meierivarer og fisk

JA:

• Friske egg.
• Mjølk frå vanlege meieri.
• Smør frå TINE.
• Fersk eller frosen, heil fisk utan tilsetningsstoff.

Potet (alle)

• JA:
• Potetmjøl

Ris og mais (berre sefardím)

JA (sefardím):

• Ris
  • Rismjøl
  • (IKKJE «enriched rice», ettersom den risen ofte inneheld kveite)

• Mais
  • Maismjøl
  • Maisstivelse
  • Polentagryn
  • Popkorn

• ORGRAN Lasagne mini sheets (gluten free - wheat free)

Havre

Havregryn som er sertifisert som glutenfrie kan brukast under pesaḥ etter sefardisk halakhá.

• BJØRN havregryn store glutenfri

Kitniyyót (berre sefardím)

• Friske erter og bønner og andre belgvekstar. Peanøtter (jordnøtter).
• Somme, men ikkje alle, sefardiske grupper tillèt tørka belgvekstar, slik som erter, bønner, kikerter, linser o.a.

NEI

• Alt brød som ikkje er sertifisert både glutenfritt og kveitefritt.
• Alle ferdigprodukt som inneheld kveite (inkl. emmer), spelt (dinkelkorn, einkorn), bygg og rug og som ikkje er spesifikt sertifisert for pesaḥ. (Havre er ikkje ḥaméṣ i seg sjølv, men inneheld ofte innblanding av bygg i praksis.)
• Eddik som ikkje er spesielt merka kasjér for pesaḥ, ettersom eddik ofte er basert på malt, eit gjæra byggprodukt.
• Merk at butikkselte flatbrød produsert i Norge ikkje er avgrensa til 18 minutts produksjonstid; derfor blir dei rekna som ḥaméṣ etter halakhá.