Esnoga.no:Mat og drikke

Mat

---

Mat og drikke

Borekas, òg skrive borecas, burekas og burecas, svarar til börek på tyrkisk og finst på menyen i mange tyrkisk-drevne gatekjøken i Norge under namnet børek. I sin typiske tyrkiske versjon er börek ein innbakt butterdeigspai på størrelse med ein munnfull eller tre med fyll av fetaost og grønsaker — gjerne gulrøter og spinat. Sefardím i Det osmanske riket slo ihop den tyrkiske böreken og sine iberiske pastelas (òg kalla empanadas, pastillas, pastidas) til den karakteristiske osmansk-sefardiske matretten borekas.   Les meir …

Bimuelos er populær ḥanukkámat blant sefardím frå Balkan og mange andre plassar. Ordet bimuelos, som òg kan bli skrive bumuelos, birmuelos, bermuelos, burmuelos eller bulemas, er djudeospanjol og heng ihop med spansk «bunuelo»; i Tyrkia seier ein òg lokmas, og i Hellas λουκουμαδες (loukoumades).   Les meir …

Jødekaker (nyn./bm.; da. jødekager; sv. judekakor) eller jødebrød (sv. judebröd) er det vanlege namnet på ei gruppe småkaker med sefardisk opphav i skandinavisk kokekunst. Da sefardiske kryptojødar fann vegen frå Spania og Portugal til Nord-Europa kring 1600- og 1700-talet, tok dei med seg element av iberisk sefardisk kultur — inkludert sefardisk (jødisk) og arabisk (muslimsk) kokekunst med sin bruk av sukker i tillegg til meir utbreidde søtstoff som honning og ymse typar fruktsirup. Eitt av dei elementa var småkaker baka med piska egg, sukker og vegetabilsk olje (for eksempel olivenolje) som basis. Karakteristisk for desse sefardiske småkakene er òg at det er minimalt med væske i dei.   Les meir …

Ei vaffel (fleirtal: vaflar), òg kalla bakels (Nordmør, Romsdal, Budal, Østerdalen, Odal og Solør) og raffelkaku (Trøndelag), er ei tjukkvorda, oftast noko luftig, pannekake som er steikt i eit jarn med meir eller mindre grovt rutemønster eller anna grovt mønster. Vaflar kan vara rektangulære (typisk for nederlandske og belgiske vaflar), runde (typisk mange plassar i Nord-Amerika) eller runde med underdeling i fire til seks hjarteforma vaflar (typisk for skandinaviske vaflar). Blant portugisarjødar er vaflar tradisjonell ḥanukkámat.   Les meir …

Kva matvarer som er tillatne under pesaḥ (jødisk påske) varierer ein del mellom ulike jødiske grupper. Det grunnleggande trekket som er felles for alle er at all ḥaméṣ — det vil seie syrna eller gjæra mat av dei fem kornslaga (kveite, spelt, vanleg bygg, toradsbygg og rug — er forboden både å eiga og å eta alle de sju eller åtte dagane pesaḥ varer. Dei fleste tradisjonelle asjkenazím, og i seinare hundreår mange europeiske sefardím òg, avstår frå å eta kitnijjót (belgvekstar, særleg i tørka tilstand) under pesaḥ på grunn av at mjøl frå desse belgvekstane (slik som ertermjøl) kan komma til å bli forveksla med mjøl frå dei fem kornslaga. Meiningane om ris er delte. Dei fleste sefardím et ris under pesaḥ, men asjkenazím reknar ris til kitnijjót, som dei avstår frå å eta.   Les meir …

Økokasjrút er læra om kva mat som er lovlig og etisk å eta ut frå både halakhá og ut frå eit breidare hensyn til økologi og berekraftig utvikling. Uttrykket økokasjrút vart først teke i bruk av Renewal-rabbinaren Zalman Schachter-Shalomi.   Les meir …

Cochinilla (Dactylopius cocchus) (sp.), òg skreve cochenille (fr.) og koskenille, er ei skjoldlus frå México, Mellom-Amerika og tropiske og subtropiske deler av Sør-Amerika som lever på kaktusar i Opuntia-familien. Kroppen og egga av cochinilla-lusa blir tørka og oppmolne til fargestoffet karmin — ein varig raudfarge som blant anna blir bruka i kunstmåling, tekstilfarging og sminke. Karmin (E120) blir bruka i matproduksjon òg, men sidan råvara er eit insekt, blir karmin generelt rekna som olovlig/oetande i jødedommen og i deler av islām så vel som blant vegetarianarar og veganar. Karmin kan i sjeldne fall gje alvorlige allergiske reaksjonar.   Les meir …

Ḥaróset (hebr. חֲרֽוֹסֶת ḥă'rōset) er ei blanding av frukt, nøtter, vin eller eddik og eventuelt krydder som blir bruka som ein av dei symbolske matrettene under den jødiske haggadáen på dei to første kveldane av pesaḥ (den jødiske påska). Ḥaróseten symboliserer mørtelen som israelittane bruka under slaveriet i Egypt.   Les meir …

Ḥaméṣ er eit halakhisk omgrep for all bearbeidd mat, inkludert mjøl, av dei fem kornslaga som ikkje har vorte steikt/baka som maṣṣá. Dei fem kornslaga er, enkelt sagt, kveite, spelt, vanleg bygg, toradsbygg og rug, og i tillegg alle variantar av og krysningar mellom desse slaga — slik som emmer, einkorn, rugkveite o.a. Alle desse kornslaga har til felles at dei inneheld større eller mindre mengder av gluten som gjer at det går an å laga gjærbakster av dei.   Les meir …

Keftes de prasa eller fritas de prasa er lappar av prasa (purre) som tradisjonelt blir etne under ḥanukká, rosj hasjaná og pesaḥ av osmanske sefardím og ein del syriske jødar. Keftes de prasa kan vera setám (sjå oppskrift nedanfor), men kan òg vera enten ḥaláb (om ein f.eks. legg til litt feta) eller basár (keftes de prasa i karne, om ein legg til kjøtt).   Les meir …

---

Populære sider

1. Sjeḥitá (vist g.)
2. Matvarer for pesaḥ (vist g.)
3. Ḥaméṣ (vist g.)
4. Kitnijjót (vist g.)
5. Økokasjrút (vist g.)
6. Matforskrifter for jom tób (vist g.)
7. Matforskrifter for sjabbát (vist g.)
8. Batél barób (vist g.)
9. Cochinilla (vist g.)
10. Løype (vist g.)
11. Matforskrifter for pesaḥ (vist g.)
12. Kasjrút (vist g.)
13. Mandelkake (vist g.)
14. Arroz con leche (vist g.)
15. Falafel (vist g.)
16. Etróg (vist g.)
17. Dolmas de kol (vist g.)
18. Sjoḥét (vist g.)
19. Pittá (vist g.)
20. Pescado frito (vist g.)
21. Jødekaker (vist g.)
22. Ḥaróset (vist g.)
23. Ḥammín (vist g.)
24. Vaflar (vist g.)
25. Mufletas (vist g.)
26. Kodrero al horno (vist g.)
27. Riskake (vist g.)
28. Borekas (vist g.)
29. Riskaker (vist g.)
30. Vaflar av sandkakedeig (vist g.)
31. Bimuelos (vist g.)
32. Birkàt hammazón (vist g.)
33. Bacalao (vist g.)
34. Maṣṣá (vist g.)
35. Khboz (vist g.)
36. Keftes de prasa (vist g.)
37. Marór (vist g.)
38. Roskas (vist g.)
39. Ya komimos (vist g.)
40. Sefardisk mat (vist g.)
41. Mina de maṣṣá (vist g.)
42. Boyos (vist g.)