Esnoga.no:Mat og drikke

Mat

---

Mat og drikke

Borekas, òg skrive borecas, burekas, bourekas og burecas liknar på börek på tyrkisk; sistnemnte finst på menyen i mange tyrkisk-drìvne gatekjøken i Norge under namnet børek. I sin typiske tyrkiske versjon er börek ein innbakt butterdeigspai med fyll av fetaost og grønsaker — gjerne gulrøter og spinat. Sefardím i Det osmanske riket slo ihop den tyrkiske böreken og sine iberiske pastelas (òg kalla empanadas, pastillas, pastidas, pastichi) til den karakteristiske osmansk-sefardiske matretten borekas.   Les meir …

Bimuelos er populær ḥanukkámat blant sefardím frå Balkan og mange andre plassar. Ordet bimuelo, som òg kan bli skrive bumuelo, birmuelo, bermuelo, burmuelo eller bulema, er djudeospanjol og heng ihop med spansk «buñuelo»; i Tyrkia seier ein òg lokmas, og i Hellas λουκουμαδες (loukoumades).   Les meir …

Jødekaker (nyn./bm.; da. jødekager; sv. judekakor) eller jødebrød (sv. judebröd) er det vanlege namnet på ei gruppe småkaker med sefardisk opphav i skandinavisk kokekunst. Da sefardiske kryptojødar fann vegen frå Spania og Portugal til Nord-Europa kring 1600- og 1700-talet, tok dei med seg element av iberisk sefardisk kultur — inkludert sefardisk (jødisk) og arabisk (muslimsk) kokekunst med sin bruk av sukker i tillegg til meir utbreidde søtstoff som honning og ymse typar fruktsirup. Eitt av dei elementa var småkaker baka med piska egg, sukker og vegetabilsk olje (for eksempel olivenolje) som basis. Karakteristisk for desse sefardiske småkakene er òg at det er minimalt med væske i dei.   Les meir …

Ei vaffel (fleirtal: vaflar), òg kalla bakels (Odal, Solør, Østerdalen, Budal, Nordmøre og Romsdal) og raffelkaku (Trøndelag), er ei tjukkvorda, oftast noko luftig, pannekake som er steikt i eit jarn med meir eller mindre grovt rutemønster eller anna grovt mønster. Vaflar kan vera rektangulære (typisk for nederlandske og belgiske vaflar), runde (typisk mange plassar i Nord-Amerika) eller runde med underdeling i fire til seks hjarteforma vaflar (typisk for skandinaviske vaflar). Blant portugisarjødar er vaflar tradisjonell ḥanukkámat.   Les meir …

Kva matvarer som er tillatne under pesaḥ (jødisk påske) varierer ein del mellom ulike jødiske grupper. Det grunnleggande trekket som er felles for alle er at all ḥaméṣ — det vil seie syrna eller gjæra mat av dei fem kornslaga (kveite, spelt, vanleg bygg, toradsbygg og rug — er forboden både å eiga og å eta alle de sju eller åtte dagane pesaḥ varer. Dei fleste tradisjonelle asjkenazím, og i seinare hundreår ein del europeiske sefardím òg, avstår frå å eta kitniyyót (belgvekstar, særleg i tørka tilstand) under pesaḥ på grunn av at mjøl frå desse belgvekstane (slik som ertermjøl) kan komma til å bli forveksla med mjøl frå dei fem kornslaga. Meiningane om ris er delte. Dei fleste sefardím et ris under pesaḥ, men asjkenazím reknar ris til kitniyyót, som dei avstår frå å eta.   Les meir …

Ḥaróset (hebr. חֲרֽוֹסֶת ḥă'rōset) er ei blanding av frukt, nøtter, vin eller eddik og eventuelt krydder som blir bruka som ein av dei symbolske matrettene under den jødiske haggadáen på dei to første kveldane av pesaḥ (den jødiske påska). Ḥaróseten symboliserer mørtelen som israelittane bruka under slaveriet i Egypt.   Les meir …

Boyos (jød.sp., jf. sp. bollos og pt. bolos) er ein type osmansk-sefardisk bakverk som er basert på ein fin gjærdeig marinert i olje og kjevla ut og strekt og bretta fleire gonger. Fyllet kan lagast av for eksempel spinat og ost (boyos de spinaka), aubergin (boyos de berendjena) eller graskar (boyos de kalavasa). Boyos har tradisjonelt særleg vorte laga i İzmir; i dag er dei vanlege å få kjøpt både der og i Israel.   Les meir …

Portugiesische Kuchen var ein tradisjonell småkaketype blant portugisarjødar i Hamburg. Det er eit av bakverka som går under namnet jødekaker i Skandinavia.   Les meir …

Ekte sukatar (gjennom fransk succade frå italiensk succada) er småe terningar av salta, gjæra og kandisert albedo av etróg (søtsitron, Citrus medica). I krigsgenerasjonen blir ofte sukat bruka som tilsetting i kringleer og julekake. I Norge blir sukatar produsert av Freia, som no blir eigd av det multinasjonale selskapet Kraft Foods. Ein billigare, men mindre velsmakande variant av sukat blir laga av graskar i staden for etróg. Det finst fleire ulike hypotesar om namnet «sukat», som heiter succade på engelsk, sukade på nederlandsk og stundom Succade/Sukkade (men oftare Zitronat i moderne tid) på tysk. Ein hypotese er at namnet kjem frå latin succidus. Andre hypotesar er at namnet har opphav i arabisk سكر (/sukkar/, ‘sukker’). Den tredje hypotesen sett namnet i samband med hebraisk סֻכָּה (/sukkā/, ‘hytte’), ettersom frukta etróg, som sukatar blir produsert frå, blir bruka under den jødiske høgtida sukkót (lauvhyttefesten).   Les meir …

Cochinilla (Dactylopius cocchus) (sp.), òg skrìve cochenille (fr.) og koskenille, er ei skjoldlus som lever på kaktusar i Opuntia-familien. Kroppen og egga av cochinilla-lusa blir tørka og oppmolne til fargestoffet karmin — ein varig raudfarge som blant anna blir bruka i kunstmåling, tekstilfarging og sminke. Karmin (E120) blir bruka i matproduksjon òg, men sidan råvara er eit insekt, blir karmin generelt rekna som ulovleg/uetande i jødedommen og i deler av islām så vel som blant vegetarianarar og veganar. Karmin kan i sjeldne fall gje alvorlige allergiske reaksjonar.   Les meir …

---

Populære sider

1. Sjeḥitá (vist g.)
2. Matvarer for pesaḥ (vist g.)
3. Ḥaméṣ (vist g.)
4. Kitniyyót (vist g.)
5. Økokasjrút (vist g.)
6. Matforskrifter for sjabbát (vist g.)
7. Batél barób (vist g.)
8. Cochinilla (vist g.)
9. Løype (vist g.)
10. Matforskrifter for pesaḥ (vist g.)
11. Kasjrút (vist g.)
12. Kasjér (vist g.)
13. Matforskrifter for yom tób (vist g.)
14. Mandelkake (vist g.)
15. Arroz con leche (vist g.)
16. Falafel (vist g.)
17. Etróg (vist g.)
18. Dolmas de kol (vist g.)
19. Sjoḥét (vist g.)
20. Pittá (vist g.)
21. Pescado frito (vist g.)
22. Jødekaker (vist g.)
23. Ḥaróset (vist g.)
24. Ḥammín (vist g.)
25. Vaflar (vist g.)
26. Mufletas (vist g.)
27. Kodrero al horno (vist g.)
28. Riskake (vist g.)
29. Borekas (vist g.)
30. Riskaker (vist g.)
31. Vaflar av sandkakedeig (vist g.)
32. Bimuelos (vist g.)
33. Birkàt hammazón (vist g.)
34. Bacalao (vist g.)
35. Maṣṣá (vist g.)
36. Khboz (vist g.)
37. Keftes de prasa (vist g.)
38. Marór (vist g.)
39. Roskas (vist g.)
40. Ya komimos (vist g.)
41. Portugiesische Kuchen (vist g.)
42. Aroz amariyo (vist g.)
43. Aroz kon tomat (vist g.)
44. Sukat (vist g.)
45. Mina de maṣṣá (vist g.)
46. Boyos (vist g.)
47. Sefardisk mat (vist g.)
48. Pepparkaker (vist g.)
49. Guevos ḥaminados (vist g.)
50. Druer (vist g.)
51. Dolmas (vist g.)