Esnoga.no:Asjkenazím

Asjkenazím eller asjkenaziske jødar, òg kalla (høg)tyske jødar, er ei jødisk folkegruppe med kulturell bakgrunn i det jiddischspråklege samfunnet Asjkenáz, eller det sørlege Tyskland og nordaustlege Frankrike i mellomalderen. Nøyaktig kor lenge det har vore jødar nordom Alpane er uvisst, men ein kan rekne det som relativt sikkert at det fanst jødiske handelsmenn i det romersk-okkuperte Nord-Europa alt for knapt 2 000 år sidan. Frå mellomalderen av vart namnet Asjkenáz bruka om Tyskland og det hovudsakleg tysk/jiddisch- og tildels fransk-språklige jødiske samfunnet. Namnet, som er henta frå ein av dei mytiske nasjonane i 1. mosebok, er truleg påverka av det arabiske namnet for Skandinavia, «Al-Skandz» eller «As-Skandz». Hovudspråket i tradisjonell asjkenazisk kultur er jiddisch — eit germansk språk som har felles opphav med tysk (særlig rhin-dialektar og bayersk).

---

Asjkenazím

Abraham Geiger (1810–1874) var ein tysk-asjkenazisk rabbinar og religionshistorikar med jødedom og islām som hovudfelt som var ein av leiarane i etableringa av den tyske reformjødedommen. Han arbeidde for å fjerne alle nasjonalistiske elementa — og da særleg trua på at jødane er det utvelte folket. Han la elles vekt på at jødedommen er ein religion i utvikling og endring.   Les meir …

Rabbinar Sandy Eisenberg Sasso (f. 1947 i Philadelphia, Pennsylvania) er ein rekonstruksjonistisk rabbinar og barnebokforfattar. Ho vart ordinert ved Reconstructionist Rabbinical College den 19. mai 1974 som den første kvinnelege rabbinaren innafor rekonstruksjonistisk jødedom og den andre kvinnelege rabbinaren nokon gong i USA. Sandy Eisenberg Sasso er gift med rabbinar Dennis Sasso, og dei har borna David (f. 1976) og Debora (f. 1979).   Les meir …

Rabbinar Ira Eisenstein (1910–2004) grunnla, i lag med Mordecai Kaplan, den rekonstruksjonistiske jødedommen i løpet av tida frå 1920-åra til 1940-åra. Under denne første tida var rekonstruksjonistisk jødedom ei radikal fløy innanfor amerikansk konservativ (masorti) jødedom, men vart seinare formelt utskilt som ei sjølvstendig retning av jødedommen i og med opprettinga av the Reconstructionist Rabbinical College i 1968. Ira Eisenstein var fødd og oppvaksen i New York. Han tok Bachelor-graden og seinare òg ein doktorgrad ved Columbia University. I 1931 fikk han rabbinsk ordinasjon frå Jewish Theological Seminary. Blant lærarane hans der var rabbinar Mordecai Kaplan.   Les meir …

Dame Julia Babette Sarah Neuberger, Baroness Neuberger (f. 27. februar 1950), f. Julia Schwab, er ein rabbinar, sosialreformator og medlem av House of Lords (Overhuset) i Storbritannia for liberaldemokratane. Ho vart utdana ved Newnham College i Cambridge og Leo Baeck College i London. Ho underviste ved Leo Baeck College frå 1977 til 1997. Neuberger var den andre kvinnelige rabbinaren i Storbritannia etter Jackie Tabick og var den første til å ha si eiga menigheit.   Les meir …

Rachel Frank (1861(?)–1948), mest kjent som Ray Frank, var ein jødisk journalist, lærar og religiøs leiar i USA. Ho var ikkje ordinert som rabbinar, men vart ofte invitert til å preke ved jødiske gudstenester på vestkysten av USA. Rachel Frank vart fødd den 10. april 1861 av foreldra Leah og Bernard Frank, som hadde immigrert til USA frå Polen. Som ung underviste ho i Tenákh og jødisk historie ved sjabbátskulen ved First Hebrew Congregation i Oakland i California, der ho fikk god trening som offentleg talar og opparbeidde seg eit godt ry innanfor det jødiske samfunnet i California. Elevane hennar inkluderte Gertrude Stein, som vart ein berømt forfattar, og Judah Leon Magnes, som vart ein framtredande reformrabbinar. Hausten 1890 var Ray Frank på journalistoppdrag i Spokane i Washington, og ho vart invitert til å preke på ngereb rosj hasjaná.   Les meir …

Synagogar

Malmö synagoga, eller Synagogen i Malmö, vart tekna av den lokale arkitekten John Smedberg og oppført og innvigd i 1903. Synagogen, som er den einaste i Malmö, er ein av dei få attverande synagogane i Europa som er bygd i nymaurisk stil, ettersom dei fleste av desse vart øydelagt under Krystallnatta natt til 10. november 1938. Ytterveggene i synagogen er pryda av lotusblomstrar, og talet åtte blir oppatteke i dekoren. Tempelet i Jerusalem vart helga i åtte dagar.   Les meir …

Den noverande Göteborgs synagoga, eller synagogen i Göteborg, vart fullført den 12. oktober 1855 som den tredje synagogen for Judiska församlingen i Göteborg. Synagogen, som erstatta den tidlegare synagogen i Kyrkogatan 44 (1808–1855) vart teikna av den tyske arkitekten August Krüger. I motsetning til i dei aller fleste ortodokse synagogar vart det bygd orgel i den nye synagogen. Orgelet var eit mekanisk pipeorgel med 13 stemmar og klingande fasade frå Marcussen & Sohn.   Les meir …

Den noverande synagogen i Trondheim ligg i Arkitekt Christies gate 1B i Trondheim. Bygninga vart opprinneleg bygd som jarnbanestasjon i 1864, men vart seinare kjøpt av Frelsesarméen. Det Mosaiske Trossamfund kjøpte så bygninga i 1924, og etter omfattande ombyggingsarbeid vart den nye synagogen innvigd tisdagkvelden den 13. oktober 1925.   Les meir …

Asjkenazisk musikk

 

Mat

 

---

Populære sider

1. Kappóres (vist g.)
2. Asjkenazisk jødedom (vist g.)
3. Maʕóz ṣur (vist g.)
4. Mordecai Kaplan (vist g.)
5. Karl Emil Franzos (vist g.)
6. Amy Eilberg (vist g.)
7. Abraham Geiger (vist g.)
8. Sandy Eisenberg Sasso (vist g.)
9. Zalman Schachter-Shalomi (vist g.)
10. Sherwin Wine (vist g.)
11. Marcia Prager (vist g.)
12. Ira Eisenstein (vist g.)
13. Arthur Waskow (vist g.)
14. Regina Jonas (vist g.)
15. Jackie Tabick (vist g.)
16. Julia Neuberger (vist g.)
17. David Woolf Marks (vist g.)
18. Saul Levi Morteira (vist g.)
19. Malmö synagoga (vist g.)
20. Synagogen i Karlstad (vist g.)
21. Stora Synagogan i Stockholm (vist g.)
22. Göteborgs synagoga (vist g.)
23. Synagogen i Bergstien i Oslo (vist g.)
24. Society for the Advancement of Judaism (vist g.)
25. Synagogen i St. Jørgensveita i Trondheim (vist g.)
26. Synagogen i Arkitekt Christies gate i Trondheim (vist g.)
27. Španělská synagoga (vist g.)
28. Asjkenazím (vist g.)
29. Ray Frank (vist g.)
30. Ḥeder (vist g.)