Djudeospanyol

Avis på djudeospanjol frå Salonica.

Djudeospanyol, òg skrive judeospañol, eller jødespansk er samletermar for språkformer av kastiljansk med meir eller mindre påverkning frå andre iberiske språk som portugisisk, asturiansk og katalansk som tradisjonelt blir bruka av sefardím i Nord-Afrika, på Balkan, i Tyrkia og i Israel.

Djudeospanyol inneheld mange hebraiske og arameiske ord og ein del arabiske ord. I austleg jødespansk — det vil seie på Balkanhalvøya, i Tyrkia og i Israel — er det mange tyrkiske og greske lånord òg.

Andre namn for djudeospanyol inkluderer djudezmo, spanyol, jaquetía/haketia (særlig i Marokko) og sidan midten av 1900-talet ofte òg ladino — ein term som tradisjonelt har ei anna tyding.

Språklege særtrekk for djudeospanyol varierer mykje mellom dei ulike dialektane, men blant dei mest typiske kan nemnast:

• M for N i ord som muestro/nuestro (‘vår’ (pron.), kastiljansk nuestro); mueve/nueve (‘9’ (num.), kastiljansk nueve).
• G for H i ord som agora (‘no’, kastiljansk ahora).
• -U for -O i endingar: anyu/anyo (‘år’); sinku/sinko (‘5’, kastiljansk cinco).
• Bevart stemt S mellom vokalar: kaza (‘hus’, kastiljansk casa).

Jødespansk har tradisjonelt vorte skrive med det hebraiske alfabetet — solitreo for handskrivne dokument og sefardisk halvkursiv («Rashi-skrift») for trykte dokument, men frå først på 1900-talet har det vore vanleg å skrive språket med det latinske alfabetet.

Lenkjer

• «Folk Literature of the Sefardic Jews» - skal innehalde University of California, Davis si samling av jødespanske balladar og anna muntlig tradisjonsstoff. Basen er under oppbygging. Her finn vi òg sida Judeo-Spanish Phonetics, som gjev eit kort overblikk over sambandet mellom dei ulike jødespanske dialektane og kastiljansk språk.
• «Ladino Alef-Bet» - ved Ovid C. Jacob
• «Ladino Longings - a Language Nearly Lost» - av Brigitte Sion
• «Happiness is a Warm Boreka» - av Brigitte Sion
• «Ladino - a language destined to be lost?» - av dr. Jay Levinson
• «A Short Bibliography of Sephardic Music» - bibliografi og diskografi over sefardisk musikk som først og fremst inneheld litteratur og arkivopptak, og få sekundære opptak av ikkje-sefardiske musikarar. Av Judith R. Cohen (York University, Toronto, Ontario, Canada)
• Socolovsky, Jerome: «Lost Language of Ladino Revived in Spain», i Morning Edition, National Public Radio, 19. mars 2007.
• Djudeospanyol («ladino») språkkurs fra Utalk

Bibliografi

Grammatikkar og lærebøker

• Marín Ramos, Ferran: Gramática básica de Djudeo-espanyol. 2a edición. [s.l.] : MS Publishers, 2018. ISBN 978-1720735175
• Markova, Alla: Beginner's Ladino. New York : Hippocrene, 2018. ISBN 978-0-7818-1372-3

Ordbøker

• Kohen, Elli; Kohen-Gordon, Dahlia: Ladino–English / English–Ladino concise encyclopedic dictionary (Judeo-Spanish). New York : Hippocrene, c.2000. ISBN 0-7818-0658-5

Skjønnlitteratur

Omsettingar

• Carroll, Lewis: Las aventuras de Alisia en el paiz de las maraviyas = . / Lewis Carroll, ilustrasiones por John Tenniel, trezladado al ladino por Avner Perez. Portlaoise : Evertype, 2016. ISBN 978-1-78201-178-1